سیستم‌های آب پاش اسپرینکلر، جهت کنترل آتش‌سوزی و یا خاموش سازی آتش است. هنگامی که آتش‌نشان‌ها توانایی لازم برای هدایت مردن جریان آب کافی جهت اطفا آتش‌سوزی را نداشته باشند، بهترین گزینه، استفاده از این دستگاه است. در واقع این سیستم به این دلیل طراحی شده است، تا در سریع‌ترین زمان ممکن و قبل از حضور آتش‌نشان‌ها اقدام به خاموش کردن یا کاهش سرعت پخش آتش شود.
شاید برای شما هم طرز کار اسپرینکلر سوال شده باشد. اسپرینکلر آب‌پاش به سیستم‌های لوله کشی آب شهری موجود در ساختمان‌ها وصل می‌شوند؛ هر آب‌پاش توسط یک حباب شیشه‌ای که به گرما بسیار حساس است، یا یک جسم فلزی دو طرفه به همراه آلیاژ قابل اشتعال متصل می‌شود و جریان آب را کنترل می‌نماید؛ این حباب شیشه ای و یا لنز فشار نگهدارنده است که به عنوان یک پلاگین عمل کرده و از جریان یافتن آب به بیرون جلوگیری می‌کند. هنگامی که دمای فضای اطراف اسپرینکلر به دمای طراحی شده که حباب به آن واکنش نشان می‌دهد برسد، حباب شکسته شده و آب به بیرون پاشیده می‌شود.
بد نیست بدانید در یک سیستم استاندارد اسپرینکلر، همه اسپرینکلرها به طور کاملا مستقل زمانی فعال می‌شوند که دمای محیط به دمای تعیین شده برسد. بنابراین،اسپرینکلرها یا پاشنده‌های آب که در نزدیکی آتش هستند به کار می‌افتند و معمولا فقط همان نقطه‌ای که به آتش‌سوزی دچار شده است را اطفاء می‌کنند. این کار موجب می‌شود جریان آب بیشتر از نقطه منشاء آتش‌سوزی نبوده و آب آسیبی به ساختمان وارد نکند.
در درون قسمت حباب شیشه‌ای اسپرینکلرهای آب‌پاش، دو فاز مایع و نیز بخار مایع به‌کار رفته است. در اغلب موارد در فاز مایع آن، الکل استفاده می‌شود. در واقع اساس و پایه کار این نوع اسپرینکلرها انبساط مایعی بوده که در داخل حباب مخصوص این وسیله وجود دارد. نتیجه آنکه باعث می‌شود فاز گازی موجود در داخل حباب شیشه‌ای اسپرینکلر به نسبت قسمت فاز مایع آن کوچک‌تر باشد.
می‌توان سیستم‌های لوله کشی اسپرینکلر را به سه طریق اجرا کرد که روش انتخاب از این سه گزینه، به فاکتورهایی همچون شرایط ساختمان، وضعیت منابع آب و همچنین محل ورود آن به ساختمان وابسته است. این سه روش رایج عبارتند از روش درختی، روش حلقه‌ای و روش شبکه‌ای.
اسپرینکلر دارای اجزای مختلفی است که در این قسمت به معرفی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:
در سیستم تر، آب به همراه فشار زیادی تا پشت اسپرینکلرها وجود داشته تا در هنگام حریق و با افزایش دما حباب شیشه‌ای موجود در دهانه اسپرینکلر شکسته شده و اسپرینکلر باز شود و آب تخلیه گردد. این نوع از سیستم‌ها کم‌ترین زمان هدر رفته برای باز شدن جریال آب را نسبت به اسپرینکلر خشک دارند.
در سیستم‌های خشک از هوای فشرده داخل لوله ها استفاده می‌گردد. هنگامی که اسپرینکلر فعال شود، هوای فشرده موجود تخلیه شده و افت فشار داخل لوله سبب باز شدن جریان آب سیستم و بعد از آن ورود آب به شبکه لوله کشی شده و در آخر تخلیه شدن از طریق اسپرینکلر می‌شود. به طبع سیستم خشک به نسبت سیستم تر، سرعت عمل کمتری دارد. چنانچه فشار آب در داخل شبکه اسپرینکلر خشک افت پیدا کند، باید به وسیله کلید خودکار و همچنین پمپ کمکی تنظیم گردد.
در این سیستم‌ها تمام اسپرینکلرهای نصب شده از انواع اسپرینکلر باز هستند. در اسپرینکلر سیلابی آب در پشت شیر کنترل اتوماتیک وجود دارد. در زمان وقوع آتش‌سوزی، سیستم اعلام از طریق ارسال سیگنال سبب باز شدن شیر کنترل شده که در پایان، آب به سیستم وارد می‌شود و از همه اسپرینکلرها تخلیه می‌گردد. قابل ذکر است که سرعت تخلیه آب در سیستم سیلابی بسیار بالاست.
در هنگام وقوع آتش‌سوزی، سیستم هشدار با ارسال کردن سیگنال موجب شده تا شیر کنترل باز شده و به داخل سیستم وارد می‌شود. در سیستم‌هاس پیش عملگر ارسال سیگنال مستقیما از طریق دتکتور انجام نمی‌گیرد و تمام تجهیزات سیستم اعلام حریق به وسیله دستگاه کنترل مرکزی به شیر کنترل سیستم دستور می‌دهند. معمولا در مکان‌هایی که احتمال آسیب زدن آب به تجهیزات وجود دارد، از این نوع سیستم استفاده می‌شود.
تمام این زمان‌های اضافی می‌تواند باعث آتش‌سوزی بسیار گسترده‌تر شود که طبیعتا نیاز به تلاش بیشتری برای خاموش شدن دارد. هر قدر زمان اطفاء آتش مدت طولانی‌تری شود، خسارات وارد شده به ساختمان نیز افزایش یافته و همچنین ممکن است آتش سریع‌تر و بیشتر گسترش یابد تا جایی که حتی به تخریب کل ساختمان منجر گردد.
در وسط تمامی اسپرینکلرها مایعی داخل یک محفظه‌ای به شکل استوانه قرار دارد که دارای رنگ خاصی است. این رنگ نشان‌دهنده نوع اسپرینکلر و حداقل درجه حرارتی که به آن واکنش نشان داده و آتش را خاموش کند، است.
شما می‌توانید سیستم‌های اسپرینکلر از نوع خشک یا تر را باتوجه به نوع کاربری آن‌ها در هر محلی نصب کنید. همچنین می‌توانید جهت انتخاب صحیح محل نصب از کارشناسان مربوطه کمک بگیرید که در این خصوص ما در مجموعه ایران سیفتی در صدد هستیم که به شما عزیزان یاری برسانیم و راهنمایی‌ها لازم را به شما ابلاغ کنیم. چنانچه احتمال یخ زدگی در محل نصب وجود داشته باشد توصیه می‌گردد از شبکه اسپرینکلر از انواع خشک استفاده نمایید. البته برای اینکه هزینه کمتری را متقبل شوید، می‌توانید شبکه تر را در فصل زمستان تخلیه نمایید؛ اما در این صورت احتمال بروز آتش‌سوزی و نبود آب در شبکه ریسک بسیار بالایی دارد.
شبکه‌های اسپرینکلر به لحاظ مالی بسیار مقرون به‌صرفه هستند. آن‌ها ضمن اینکه هزینه‌های بیمه را تا حد زیادی کاهش می‌دهند، به مراتب هزینه نصب پایین‌تری دارند. همین طور طول عمر آن‌ها بین ۳۰ تا ۵۰ سال است. از مهم‌ترین ویژگی این سیستم‌ها این است که برای کار کردن به الکتریسیته و باطری نیازی ندارند و با وجود کمکی که در هنگام بروز آتش‌سوزی انجام می‌دهند، هزینه آن‌ها پس از مدتی استفاده، کاملا قابل بازگشت خواهد بود.
یکی دیگر از تصورات اشتباه رایج دیگر در انظار مردم این است که با عمل کردن یک اسپرینکلر در یک نقطه از شبکه، بقیه اسپرینکلرهای موجود در شبکه نیز فعال شده و اسباب دردسر کاربر خواهند بود. اما اصل موضوع این است که در صورت بروز آتش‌سوزی در یک نقطه خاص در شبکه و افزایش دما با حجم بالا، فقط اسپرینکلرهای آن نقطه فعال شده و باعث اطفاء حریق خواهند شد.
معمولا علت اصلی این تصورات اشتباه، در فیلم‌های سینمایی نهفته است. زیرا ما اغلب دیده‌ایم که با تحریک یک اسپرینکلر، شبکه به طور کلی فعال شده و تمام اسپرینکلرها شروع به فعالیت می‌کنند؛ اما برطبق مطالب یاد شده این اتفاق در فیلم‌ها روی می‌دهد و در واقعیت وقوع این اتفاق ممکن نیست. باید بگوییم که اسپرینکلرها برای خراب کردن لوازم و وسایل منزل نیستند بلکه برعکس لوارم را از حریق نجات می‌دهند و آتش را در همان نقطه سریعا خاموش می‌کنند. در لحظه وقوع آتش‌سوزی دیگر به فکر نجات لوارم منزل نمی‌افتید تنها تلاش، خاموش کردن آتش است که اسپرینکلرها این کار را به راحتی انجام می‌دهند.
پس این تصور را نداشته باشید که این سیستم‌ها برای اطفاء حریق حاضرند یا حتما آتش‌سوزی رخ خواهد داد، بلکه به شبکه اسپرینکلر به عنوان یه شبکه سرمایه گذاری عالی برای آرامش خاطر خود نگاه کنید. تجربه دیدن حریق در منزل یا محل کار یک اتفاق وحشتناک محسوب می‌شود. یک حریق می‌تواند محل زندگی را نابود کند، یا بدتر از همه جان اعضای خانواده را با خطر جدی تهدید کند و آسیبی جبران‌ناپذیر وارد نماید. در صورت وقوع چنین حوادثی دیگر افسوس فایده ندارد. این مسئله آنچنان مهم بوده که در سال 2010 در کشور انگلستان بالغ بر 300 مورد فوتی بر اثر حریق روی داده است. با توجه به اینکه مقررات ایمنی و محافظت در کشور انگلستان، نصب سیستم اعلام حریق را برای تمام اماکن لازم الاجرا کرده است.
قطعا سنسورهای دودی شما را از بروز حریق در یک نقطه از مکان آگاه می‌سازند، اما سوال اینجاست که آیا آن‌ها قادرند شما و نزدیکانتان را از آسیب‌های احتمالی حریق و یا حادثه کشنده آن حفظ کنند؟! اگر مرکز کنترل سیستم‌های اعلان حریق درست کار نکند و سیستم وارد عمل نشود، برای نمونه باتری‌ها یا منبع تغذیه در سیستم به هر دلیلی وارد عمل نشوند، دتکتورها عمل نکرده و اعلانی هم در کار نخواهد بود. در صورت بروز حریق هیچ ضمانتی در دست نیست که سیستم به درستی عمل کند، یا در صورت عملکرد درست بتواند شما را آگاه کرده یا حتی از خواب بیدار کند.
حتی در بعضی مواقع ممکن است با آگاهی از محل وقوع آتش‌سوزی، امکان دسترسی به وسایل خاموش‌کننده به علت بالا بودن حرارت و یا دود غلیظ وجود نداشته باشد. در اماکنی که سیستم شبکه اسپرینکلر در آن‌ها راه‌اندازی شده، حتی یک مورد فوتی نیز گزارش نشده است. پس برای محافظت از مکان‌هایی که می‌خواهیم مدت طولانی از آتش‌سوزی به دور نگه داریم، نصب این سیستم یک گزینه عالی خواهد بود.
